żródło: http://www.cke.edu.pl/files/file/Matura-2015/Informatory-2015/Jezyk-polski.pdf
Wprowadzenie nowej formuły egzaminu maturalnego, która zacznie obowiązywać od roku 2015, jest konsekwencją sukcesywnego wdrażania od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji, nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego.
W dokumencie tym wymagania szczegółowe podzielono na trzy obszary: 1) odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji, 2) analiza i interpretacja tekstów kultury, 3) tworzenie wypowiedzi. We wszystkich obszarach płaszczyzną wspólną nauki o języku i o literaturze jest tekst – skupienie na nim różnorodnych działań edukacyjnych potwierdza jego zasadniczą rolę w nauczaniu języka polskiego i pozwala na funkcjonalne potraktowanie zarówno wiedzy o literaturze, jak i wiedzy o języku, które łącznie stanowią fundament pogłębionej analizy i – w efekcie – rozumienia wypowiedzi. (…)
Celem ustnej części egzaminu maturalnego jest sprawdzenie umiejętności tworzenia samodzielnej wypowiedzi ustnej na podstawie danego tekstu kultury, zgodnie z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Egzamin ten, poza umiejętnością analizy i interpretacji, sprawdza również sfunkcjonalizowaną wiedzę o języku i o kulturze (w tym zwłaszcza o literaturze). Forma ustnej części egzaminu wyznacza priorytety dydaktyce polonistycznej, m.in: konieczność częstego stawiania uczniów w sytuacji wymagającej budowania wielozdaniowych wypowiedzi i uwrażliwienia ich na kulturę rozmowy.
1.3. CZĘŚĆ USTNA EGZAMINU MATURALNEGO Z JĘZYKA POLSKIEGO
Egzamin maturalny z języka polskiego w części ustnej sprawdza umiejętność tworzenia wypowiedzi na określony temat, zgodnej z zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Inspiracją do wypowiedzi jest tekst kultury.
Charakterystyka egzaminu ustnego
Egzamin trwa około 30 minut i składa się z trzech części: przygotowania, wypowiedzi monologowej zdającego dotyczącej wylosowanego polecenia i związanej z tą wypowiedzią rozmowy zdającego z zespołem przedmiotowym.
Wypowiedź monologowa zdającego
Zdający losuje zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury (literacki lub ikoniczny, lub popularnonaukowy z zakresu wiedzy o języku) oraz odnoszące się do niego polecenie i ma nie więcej niż 15 minut na przygotowanie wypowiedzi. Następnie przez około 10 minut wygłasza wypowiedź monologową na zadany w poleceniu temat. Tekst kultury powinien zainspirować zdającego, którego zadaniem jest rozwinięcie
i poszerzenie zasygnalizowanych w poleceniu wątków – także poprzez odwołanie się do innych, dowolnie wybranych tekstów.
Rozmowa zdającego z zespołem egzaminacyjnym
Rozmowa może dotyczyć wyłącznie wygłoszonej przez zdającego wypowiedzi monologowej. Członkowie zespołu egzaminacyjnego nie mogą odwoływać się do faktów lub lektur nieprzywołanych w tej wypowiedzi. W trakcie rozmowy, która trwa około 5 minut, członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wybranych aspektów wypowiedzi itp.
Cechy zadania egzaminacyjnego
– Zadanie składa się z polecenia i tekstu (w zadaniach stosowane są trzy typy tekstów: teksty o języku, teksty literackie, teksty ikoniczne).
– Zadanie daje możliwość weryfikacji sfunkcjonalizowanej (nie odtwórczej) wiedzy zdającego oraz jego umiejętności analityczno-interpretacyjnych (w odniesieniu do tekstu źródłowego wskazanego w zadaniu i związanych z nim problemowo przywołań różnych
kontekstów). Wiedza językowa i teoretycznoliteracka pełni tu rolę czynnika wspomagającego lekturę tekstów kultury.
– Zadanie umożliwia zdającemu zaprezentowanie poziomu dojrzałości intelektualnej, orientacji w problemach kultury, literatury i języka, a także wykazanie się sprawnością językowo-komunikacyjną oraz rozumieniem tekstu stanowiącego inspirację do wypowiedzi.
– Zadanie odwołuje się do umiejętności (i wiadomości) wskazanych w podstawie programowej dla IV etapu edukacji polonistycznej (oraz etapów niższych).
– W zadaniu została wyraźnie określona sytuacja komunikacyjna – za pomocą czasowników operacyjnych, które dają uczniowi wskazówkę, jaką formę ma wybrać dla wypowiedzi.
– Wykonanie zadania egzaminacyjnego wymaga:
- rozpoznania zadanej w poleceniu intencji i przygotowania wypowiedzi zgodnie z tą intencją; 14 Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego od roku szkolnego 2014/2015
- odczytania (interpretacji) dołączonego tekstu kultury pod kątem wskazanego w poleceniu problemu;
- odwołania się do innych tekstów kultury (dowolnych) i problemów, które łączą się z tematem wypowiedzi;
- opracowania wypowiedzi pod względem kompozycyjnym i językowo-stylistycznym;
- wygłoszenia wypowiedzi zgodnie z zasadami kultury żywego słowa;
- udziału w rozmowie dotyczącej wygłoszonej wypowiedzi monologowej.
Przebieg egzaminu
Przebieg egzaminu przedstawiono w TABELI 2.
TABELA 2. PRZEBIEG EGZAMINU USTNEGO
| PRZEBIEG EGZAMINU | Czas trwania | |
| CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE |
Zdający losuje zadanie egzaminacyjne. | – – – – – |
| PRZYGOTOWANIE WYPOWIEDZI MONOLOGOWEJ |
Zdający przygotowuje się do wygłoszenia wypowiedzi na wylosowany temat (może w tym czasie przygotować ramowy plan wypowiedzi, konspekt, notatki pomocnicze). |
Nie więcej niż 15 minut |
| WYPOWIEDŹ MONOLOGOWA |
Zdający wygłasza wypowiedź monologową. | Około 10 minut |
| ROZMOWA | Zdający uczestniczy w rozmowie z zespołem przedmiotowym (dotyczącej wygłoszonej wypowiedzi monologowej). |
Około 5 minut |
Przykładowe zadania na egzamin ustny przedstawiono w Informatorze na stronach 22–41.
Ocenianie – egzamin ustny
Monologowa wypowiedź egzaminacyjna oraz udział zdającego w rozmowie oceniane są pod względem merytorycznym (treść), formalnym (organizacja), językowym i stylowym. Oceny dokonują członkowie zespołu przedmiotowego, przyznając punkty zgodnie ze skalą oceniania
egzaminu ustnego. Waga poszczególnych aspektów ocenianych w trakcie tej części egzaminu jest następująca:
– meritum wypowiedzi monologowej: 40% (16 pkt),
– organizacja wypowiedzi monologowej: 20% (8 pkt),
– język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej: 20% (8 pkt),
– meritum wypowiedzi dialogowej i przestrzeganie zasad uczestniczenia w rozmowie: 20% (8 pkt).
Za wypowiedź w części ustnej egzaminu maturalnego zdający może otrzymać maksymalnie 40 punktów.
Szczegółowe kryteria oceniania wypowiedzi w części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego znajdują się w Załączniku 1.